harshilsays

બિગ બેંગ થયો ને સમગ્ર બ્રહ્માંડની ઉત્પતિ થઈ ત્યારથી લઈને આજ સુધીના ઇતિહાસની તવારીખમાં હોમોસેપિયન તરીકે ઓળખાતી બુદ્ધિજીવી પ્રજાતિએ જે પ્રગતિ કરી છે એટલી અન્ય એકપણ પ્રજાતિએ નહિ કરી હોય. આ હોમોસેપિયન પ્રજાતિ એટલે આપણે પોતે. માણસોનું વૈજ્ઞાનિક નામ હોમોસેપિયન છે. એક પગ પૃથ્વી પર રાખીને તેણે બીજો પગ ચંદ્ર પર માંડ્યો અને ત્યાં પોતાની વિજય પતાકા લહેરાવી. આટલેથી ન અટકતા તે મંદાકિની, આપણી દૂધગંગાની બહાર નીકળવા પણ ઘણા લાંબા સમયથી મથામણ કરી રહ્યો છે અને એ માટે તો તેણે વર્ષો પહેલાં (1977 માં) વોયેજર નામના માનવરહિત બે યાન પણ રવાના કર્યા છે. જે આજ સુધી હજી પણ આપણી દૂધગંગાની બહાર નીકળી શક્યા નથી અને તેની અવિરત યાત્રા હજી પણ ચાલુ જ છે. આવા અફાટ ફેલાયેલા અંતરિક્ષમાં હવે માણસજાતની નજર રાતા ગ્રહ એવા મંગળ પર પડી છે. જેને સર કરવા છેલ્લા કેટલાક વર્ષોથી નભ ને ધરતી ભેગી કરી રહ્યો છે. રાતા ગ્રહની આ યાત્રામાં તે ચંદ્રને પોતાનો અડ્ડો બનાવવા માંગે છે. આટલી લાંબી સમાનવ યાત્રા માટે ખાવાપીવા સહિતનો વિપુલ પ્રમાણમાં પુરવઠો જોઈએ. જેથી યાનનું વજન પણ ખૂબ વધી જાય અને આમ પણ પૃથ્વી પર ગુરુત્વાકર્ષણનું પરિ...

સમગ્ર ઘટનામાં જે કંઈ થઈ રહ્યું છે અને થવાનું હતું તેની શરૂઆત છેક કાશ્મીરથી થઈ હતી. કાશ્મીરમાં 8 નવેમ્બરે શ્રીનગર પોલીસે અનંતનાગના સીનિયર રેસિડેન્ટ ડૉક્ટર આદિલ અહમદના સરકારી મેડિકલ કૉલેજના લોકરમાંથી AK47 પકડી હતી. આતંકી આદિલ પાસેથી જે વિગતો મળી તેના આધારે જ પોલીસે હરિયાણાના ફરીદાબાદમાં આવેલ એક ડૉક્ટરે ભાડે રાખેલા મકાનમાંથી ત્રણેક ટન જેટલી વિસ્ફોટક સામગ્રી કબજે કરી. ત્યારબાદના ઘટનાક્રમમાં 10 નવેમ્બર 2025ના રોજ, સાંજે 6:52 વાગ્યે દિલ્હીમાં લાલ કિલ્લા મેટ્રો સ્ટેશન પાર્કિંગ લોટ પાસે i20 કારમાં એક પ્રચંડ બોમ્બ વિસ્ફોટ થયો અને કુલ 12 લોકોના મોત થયા. ઘટના સ્થળથી 3000-400 મીટર દૂર સુધી કાટમાળ ફેંકાયો હતો. i20 કારમાં સવાર, ડૉ. મોહમ્મદ ઉમર નબી કે જે પુલવામાનો રહેવાસી હોવાનું જણાય છે, વિસ્ફોટ પહેલા ત્રણ કલાક સુધી મેટ્રો પાર્કિંગમાં બેઠો હતો. દરમિયાન, હરિયાણાના ફરીદાબાદમાં ડૉ. શાહીન શાહિદ નામની એક મહિલાની ધરપકડ કરવામાં આવી છે. શાહીન ભારતમાં જૈશ-એ-મોહમ્મદની (હા, આ એ જ મસૂદ અઝહરનું જૈશ-એ-મોહમ્મદ કે જેને કંદહાર પ્લેન હાઈજેક વખતે આપણી છાતી પર પગ રાખી મસૂદ સહિત અન્ય ત્રણ આતંકીઓ સાથે છોડાવી ...

'ખેડૂત' અને 'ખેતી' - પ્રગાઢ રીતે એકબીજા સાથે જોડાયેલા શબ્દો અને અત્યારે તો રાજ્યભરમાં સૌથી વધુ ચર્ચાઈ રહેલા શબ્દો. ખેર અહીં રાજનીતિના કોઈ પક્ષા-પક્ષીની વિમાસણમાં પડવાનું નથી. વાત અહીં ખેડૂતોના હિતની છે. તેમને જોઈએ તેટલું પ્રાધાન્ય નથી મળતું કે આપવામાં આવતું. ખેતીના ક્ષેત્રે આપણે આઝાદીના આટલા વર્ષો પછી હજુ પણ જોઈએ એવી પ્રગતિ સાધી શક્યા નથી. અત્યારે ભારતની કુલ જનસંખ્યા 140 કરોડ ધ્યાનમાં લેતા દેશભરમાંથી લગભગ 65% (source: PIB) જેટલા લોકો ખેતી સાથે સંકળાયેલા છે. તેમ છતાં આપણે દેશની કુલ GDP ના માત્ર 18% જ કૃષિ ક્ષેત્રમાંથી મેળવી શકીએ છીએ. ભારતના કુલ ખેડૂતોમાંથી લગભગ 80% જેટલા ખેડૂતો નાના ધારકો છે કે જેમની પાસે બે હેક્ટર કે તેથી ઓછી જમીન હોય. આ ઉપરાંત કુલ ખેડૂતોના 19% જેટલા ખેડૂતોને જ ટ્રેક્ટર પરવડી શકે છે. વધુમાં ભારતના ખેડૂતો પાસે પાકની ઉપજ વધારવાના તથા સુધારવાના માધ્યમોનો ઘણો અભાવ છે. તેમજ જમીનની તંદુરસ્તીને સમજવાની માહિતીનો પણ અભાવ જોવા મળે છે. આ ઉપરાંત આધુનિક સિંચાઇ પદ્ધતિનો ઉપયોગ અને તે અંગેની પૂરતી માહિતી પણ છેવાડાના ખેડૂતને નથી હોતી. આવા અને...

"સત્તાધીશોની સત્તા પોતાના મૃત્યુ સાથે જ સમાપ્ત થાય છે, જ્યારે મહાન દેશભક્તોની સત્તા એમના મૃત્યુ પછી જ ખરો અમલ ચલાવે છે." આવું કહેનાર સરદાર પટેલનું વિશ્વનું સૌથી ઊંચું બાવલું આજે ભારતની જમણી ભુજા સમાન ગુજરાતમાં ટટ્ટાર ઊભું છે. કારણ કે, એમની પ્રતિબદ્ધતા ખુરશી સાથે ક્યારેય નહિ, પણ ભારતના સામાન્ય નાગરિકની ખુશી સાથે હતી.  આટલું વિરલ અને વિરાટ વ્યક્તિત્વ ધરાવતા સરદાર પટેલ વિશે આમ તો કેટકેટલુંય લખાઈ ચૂક્યું છે અને ઘણુંબધુ બોલાઈ પણ ચૂક્યું છે. આમ પણ એમના માટે લખવા જતાં શબ્દો પણ ખૂટી પડે અને સમય પણ. છતાં સરદારની 150મી જન્મજયંતીએ સવિશેષ યાદ કરીને મારી કલમ વડે રજૂ કરું તો લિડરશીપનો અલ્ટિમેટ સિદ્ધાંત કહી શકાય એવું પ્રચંડ વ્યક્તિત્વ નજર સમક્ષ પ્રતીત થાય. એક એવી પ્રતિભાવંત વ્યક્તિ જે પોલાદ જેવુ જિગર ધરાવે છે અને સાથે સાથે ગુલાબ જેવી મમતા. જે કઠોર નિર્ણયો લે અને કોઈપણ પરિસ્થિતિમાં તેનો અમલ કરાવી જાણે. સરદારને ખૂબ નજીકથી જોતાં જણાઈ આવે કે તેઓ દ્રઢાગ્રહી હતા પરંતુ હઠાગ્રહી ન હતા. સામાન્ય રીતે આપણે ત્રણ હઠથી પરિચિત હોઈએ - સ્ત્રીહઠ, બાળહઠ અને રાજહઠ. વલ્લભભાઈએ જેવી રીતે આઝાદ ભારતના પ...

વાતમાં કેટલું તથ્ય હોય એ તો ખબર નહિ પરંતુ એક અહેવાલ વાંચતા જાણવા મળ્યું કે વર્ષો પહેલાં દિલ્હીના એક કાર્ડિઓલોજિસ્ટ ડોક્ટરને એક વખત અડધી રાતના સમયે ભર ઊંઘમાં ઓચિંતુ સરપ્રાઇઝ મળ્યું. જોકે ભારતના લાખો લોકો આ સરપ્રાઇઝ મેળવી ચૂક્યા છે અને દ૨૨ોજ હજારો લોકો મેળવે પણ છે. વાત એમ હતી કે એ રાત્રે ડોક્ટરનો મોબાઇલ ફોન રણક્યો, પણ ફક્ત ત્રણ રિંગ વાગ્યા પછી બંધ થઈ ગયો. ફક્ત ત્રણ રિંગ જ વાગે તે સંભવિતપણે ચેતવણીની ઘંટી હોય તેનો કાર્ડિઓલોજિસ્ટ ડોક્ટરને કોઈ ખ્યાલ નહિ. ડોક્ટર હોવાના નાતે રાત્રે ઈમરજન્સીમાં કોઈ દર્દીનો ફોન હોવાનું ધારી તેમણે સ્ક્રીન પર ચમકેલા એ નંબર પર સામો ફોન કર્યો કે જેના પ્રથમ અંકો (Country Code) +92 હતા. દર્દીના બદલે અજાણી જ વ્યક્તિ નીકળી, જેની સાથે વાતચીત શરૂ કર્યા પછી તેને વધુ લંબાવવાનું ફોગટ જણાતા ડોકટરે સંપર્ક કાપી નાખ્યો. ‘ટોક ટાઇમ’ એકાદ મિનિટ જેટલો માંડ હતો, પણ ત્યાર પછી ડોક્ટરે મોબાઈલ સ્ક્રીન પર balance alert માં જોયું તો કોલ ચાર્જ તરીકે રૂ. 165 ઓછા થયા હતા. આ પ્રકારનો જ ભારે કે હળવો આંચકો જેમને મળ્યો હોય તે પૈકી ઘણાને આવા missed calls મોકલતા લોકોનો આશય સમજમાં આવતો હ...

For years, India has been called the software capital of the world. Our engineers, IT firms, and start-ups have made us a global force in information technology. But there has always been one missing piece in this puzzle—the hardware that powers this digital revolution. Semiconductors, the tiny chips that drive our smartphones, cars, laptops, satellites, medical devices, and even household appliances, have largely been imported. For a nation of 1.4 billion people aiming to be a $5 trillion economy, this dependence is both a risk and a lost opportunity. Today, however, India finds itself at a turning point where semiconductors are no longer a distant dream, but a serious priority shaping our future. Semiconductors are often called the “oil of the digital age.” Just as oil powered industries in the last century, chips power everything in today’s world. Without them, no country can claim true technological independence. The COVID-19 pandemic made this clearer than ever before....

Cheese is one of those foods that feels simple on the surface, but when you look closely, it carries with it thousands of years of history, culture, and creativity. Today we see cheese in supermarkets, on pizza, in sandwiches, or in fancy gourmet stores. But what many do not realize is that cheese has been with humanity for over 7,000 years, and it tells us as much about the story of farming and survival as it does about taste and enjoyment. The earliest evidence of cheese-making goes back to around 5500 BCE in what is now Poland. Archaeologists have found ancient pottery with tiny holes in it, believed to be used as strainers for curds and whey. This discovery shows that our ancestors had already figured out how to transform milk into a longer-lasting and more digestible form of food. Milk, at that time, was difficult for many adults to digest because lactose tolerance had not yet spread widely among human populations. Turning milk into cheese not only preserved it but als...

ઈંગ્લેન્ડમાં આવેલી વિશ્વ વિખ્યાત કેમ્બ્રિજ યુનિવર્સિટીના એક પ્રોફેસર અને ગણિતશાસ્ત્રી ગોડફ્રે હેરોલ્ડ હાર્ડીએ (G. H. Hardy) એકવાર એ સમયના બ્રિટનના ખ્યાતનામ ફિલોસોફર બરટ્રેન્ડ રસેલને મળીને એક વાત કહેલી કે, "અમે ભારતના મદ્રાસમાં એક ન્યુટન શોધી કાઢ્યો છે." હાર્ડીની વાત સાંભળીને આશ્ચર્ય પામેલા રસેલ બોલ્યા કોણ છે એ? મને તેના વિશે જણાવો. તમે કોની વાત કરી રહ્યા છો? બ્રિટિશ ઇન્ડિયાના મૈસુર સ્ટેટમાં એક બ્રાહ્મણ પરિવાર રહેતો હતો. જેમાં કુપ્પુસ્વામી શ્રીનિવાસ ઐયર એક સાડીઓની દુકાનમાં કામ કરતા હતા. તેમનો માસિક પગાર ખુબ ઓછો હોવાથી ઘર ચલાવવા એમના પત્ની કોમલત્તામલ પણ મંદિરોમાં ભજનો ગાવાનું કામ કરતા હતા. એમને ત્યાં 22 ડિસેમ્બર, 1887ના દિવસે એક દીકરાનો જન્મ થયો. તે બાળપણથી જ શારીરિક રીતે અતિશય નબળો હતો એટલે બીમાર બહુ જ રહેતો. પિતા કુપ્પુસ્વામી આખો દિવસ દુકાનમાં વ્યસ્ત રહેતા એટલે બાળકની દેખભાળની તમામ જવાબદારી માતા કોમલત્તામલ પર રહેતી હતી. ધીમે ધીમે આ છોકરો મોટો થયો એટલે તેણે સ્થાનિક શાળામાં એડમિશન આપવામાં આવ્યું. ત્યાં ભણાવતા વિષયોમાંથી ગણિત વિષયમાં તેને ખુબ રસ હતો. શાળામાં શિક્ષકો ...

સ્ટીવ જોબ્સને લગભગ દુનિયાના દરેક લોકો સીધી કે આડકતરી રીતે જાણતા હશે. ખુદને કેન્સર હોવાની જાણ થયાના બેએક વર્ષ બાદ જૂન 12, 2005 ના દિવસે સ્ટેનફોર્ડ યુનિવર્સિટીના શૈક્ષણિક વર્ષના પ્રારંભે આપેલું ભાષણ એમનું સર્વશ્રેષ્ઠ ભાષણ હતું. આ ભાષણમાં પોતાની જીંદગીની ઘણી અજાણી વાતો એમણે એ દિવસે કહી હતી. એક ફેસબુક પોસ્ટમાંથી તારવેલા કેટલાક અંશો... "આજે દુનિયાની શ્રેષ્ઠ યુનિવર્સિટીમાં આપ આપના ભણતરની શરૂઆત કરી રહ્યા છો ત્યારે આપની વચ્ચે ઉપસ્થિત રહેવું એ મારું સૌભાગ્ય છે. હું ક્યારેય કોલેજમાંથી ગ્રેજ્યુએટ થયો નથી. આજે હું આપને મારા જીવનની ત્રણ વાતો કહીશ. પ્રથમ વાત છે બિંદુઓને (ભૂતકાળની ઘટનાઓને) જોડવાની. મેં પોર્ટલેન્ડ ઓરેગોનમાં આવેલી રીડ કોલેજને મારા શિક્ષણની શરૂઆતના છ મહિનામાં જ છોડી દેવાનું વિચાર્યું પણ તેમ છતાં 18 મહિના સુધી અનિયમિત રીતે હું કોલેજમાં જતો હતો. મેં કોલેજ કેમ છોડી? મારા જન્મ પહેલાં મારી માતા કે જે કોલેજ ગ્રેજ્યુએટ હતી તેણે મને દત્તક આપી દેવાનું વિચારેલું. એમની શરત હતી કે મને દત્તક લેનાર માતા પિતા ફરજિયાત કોલેજ ગ્રેજ્યુએટ હોવા જોઈએ. બધું સરસ રીતે ગોઠવાઈ ગયું અને મને દત્તક ...

બદલાતા જતા યુગમાં પરિવહન પણ ખૂબ ઝડપી અને સુલભ બની રહ્યું છે. બળદગાડામાંથી આજે બુલેટ ટ્રેન સુધીના માધ્યમો અસ્તિત્વમાં છે. એમાં પણ વાહનોમાં પેટ્રોલ અને ડીઝલ જેવા બળતણોના વિકલ્પ તરીકે ઉપયોગમાં લઈ શકાય તેવા વિકલ્પોની સૂચિ પણ લાંબી થતી જાય છે. જેમાં હાઇડ્રોજન, બાયોડીઝલ, CNG, LPG, EV (બેટરી વડે ચાલતાં વાહનો), ઇથેનોલ વગેરે જેવા કેટલાય બળતણો છે. હવે તેમાં નવું એક માધ્યમ કહેતાં કે વિકલ્પ ઉમેરાયો છે. એ છે 'હવા'. મોટરબાઈક કે ગાડીના એન્જીનના પિસ્ટન માત્ર હવાના દબાણ વડે બળ પેદા કરીને વાહનને ગતિમાન રાખી શકે એ વાત પણ હવામાં કરેલા ગોળીબાર જેવી જ લાગે, હે ને..!! આમ તો ઘણા વખત પૂર્વેના સમાચાર છે પણ છતાં બુલેટ ટ્રેનની મીટ માંડીને બેઠેલી પ્રજાનો મોટાભાગનો વર્ગ આ બાબતે સાવ અજાણ છે. મોટર ડેવલપમેન્ટ ઇન્ટરનેશનલ (MDI) નામે ઓળખાતી ફ્રેન્ચ કંપની સાથે ભારતની તાતા મોટર્સે હવા વડે ચાલતી મોટરકાર માટેની ટેક્નોલોજીને લગતો સોદો વર્ષો પહેલા કરેલો. એક આડ વાત, હાલની તારીખે માહિતીના દેવતા એવા ગૂગલ પર ખાંખાખોળા કરતા માલૂમ પડે છે કે આ ટેકનોલોજીને ઓછી રેન્જ અને ટોર્ક (બળ) સાથે પડકારોનો સામનો કરવો પડ્યો હતો...

One of the most powerful forces shaping the future of humanity will not be wars or politics, but something more silent and unstoppable—climate change. Rising seas, intense heat, and extreme weather are not only altering our environment, but also forcing people to leave their homes in search of survival. This movement of people, which scientists now call “climate migration,” is already underway. While we often think of migration as something that happens due to jobs or conflict, climate is becoming the biggest driver of human movement in the 21st century. The science is simple but alarming. As the Earth warms due to greenhouse gas emissions, polar ice caps and glaciers are melting at a rapid rate. This adds more water to the oceans, causing sea levels to rise. Coastal regions, which are home to hundreds of millions of people worldwide, are at risk of being swallowed by the sea. Alongside this, many places are experiencing unbearable heat waves, prolonged droughts, and storms...

ચોમાસાની મનમોહક ઋતુમાં એકાદ રમણીય હિલસ્ટેશન પર ફરતા હોઈએ ત્યારે આ જ ઋતુની ભયાનકતાનો ખ્યાલ લગીરે આપણાં મનમાં આવતો હોતો નથી. બિલકુલ એવી જ રીતે કેટલાય લોકો ઉત્તરાખંડની હર્ષિલ બોર્ડર પાસે ભગીરથી નદીના કાંઠે વસેલ ધરાલી ગામમાં રજાની મજા માણી રહ્યા હતા ત્યારે એવા જ સમયે પહાડો ઉપર વાદળ ફાટતા ધસમસતો આવેલો પાણીનો પ્રચંડ પ્રવાહ આખા ગામ પર ફરી વળ્યો. ચોમાસામાં અને એમાં પણ ખાસ કરીને હિમાલયન ક્ષેત્રોમાં વાદળ ફાટવાની તેમજ ઘોડાપૂરની ઘટનાઓમાં દર વર્ષે વધારો થવાનું કારણ પર્યાવરણનું થતું ઉત્પીડન છે. આ તમામ દુર્ઘટનાઓ ઘટવા પાછળ કુદરત તો માત્ર થોડા એવા અંશે જવાબદાર છે પરંતુ એનાથી પણ વિશેષ એ તમામ ઘટનાઓ "માનવસર્જિત" છે. માનવસર્જિત એટલા માટે કે આ તમામ દુર્ઘટનાઓ વારાફરતી થવા પાછળના મૂળિયા આજથી 216 વર્ષ પહેલાં 1809 માં જ રોપાઈ ગયેલા. દર વર્ષે જે કંઇ પણ દુર્ઘટના ઘટે એ રાજકારણીઓ માટે આરોપ-પ્રત્યારોપનો મુદ્દો છે અને ન્યૂઝ ચેનલો માટે પોતપોતાની TRP રેટિંગ વધારવાનો મુદ્દો. આ બધાની વચ્ચે હોનારતનું એ પાસું કે જેને પ્રાધાન્ય મળવું જોઈએ એ સૌ કોઈની ધ્યાન બહાર જ છે. ત્યારે પણ હતું અને આજે પણ છે. આ પાસુ...

  અગાઉ માતૃભાષા માટે તમારું ખિસકોલી કર્મ કેટલું? - વિષયક ગુજરાતી ભાષામાં લેખ લખેલો યાદ છે ને...? તો હવે એ જ બાબત અંગ્રેજીમાં થોડા અલગ લહેકા સાથે.  Language is more than just words. It is memory, culture, identity, and life itself. Across the world, thousands of languages are disappearing, often without people even noticing. Out of nearly 7,000 known languages, about 2,500 are now endangered. On average, one language dies every two weeks. India, with its incredible language diversity, has the highest number of endangered languages—197 in total. As these languages fade away, so do the stories, traditions, and wisdom of the people who speak them. And that should matter to all of us. In India alone, over 250 languages have died in the last sixty years. Many tribal languages in the Himalayan region such as Ahom, Andro, Rangkas, and Tolcha have already disappeared. These were once rich traditions passed down by word of mouth, filled with songs, folk tales, and ancient knowledge. Now...

  અમેરિકાના પશ્ચિમ કાંઠે આવેલ કેલિફોર્નિયા રાજ્ય આમ તો તેની મોજમજા માટે જગ આખામાં જાણીતું છે. પરંતુ પોતાની સાથે કેટલાક એવા રહસ્યો પણ સંઘરીને બેઠું છે કે જેના પરથી આજ સુધી પડદો ઉંચકાયો નથી. એમાંનું એક એટલે કેલિફોર્નિયાને અડીને જ નેવાડા રાજ્યની સરહદ પાસે આવેલ Area 51 નામનો વિસ્તાર. પરંતુ આજે વાત એની નથી. અહીં કેલિફોર્નિયા રાજ્યમાં જ મોજાવી નામનું 1,24,000 ચોરસ કિલોમીટરમાં ફેલાયેલું રેગિસ્તાન આવેલું છે. આ રેગિસ્તાન દુનિયાના અન્ય તમામ રેગિસ્તાન કરતાં એકદમ અલગ છે. અલગ એટલા માટે પડે છે કેમ કે તેના જેટલું ઉષ્ણતામાન અન્ય એકપણ રેગિસ્તાનનું નથી. આજ રેગિસ્તાનમાં Death Valley તરીકે જગમશહૂર એવો નેશનલ પાર્ક આવેલો છે. જે લંબાઈમાં આશરે સવા બસ્સો કિલોમીટર જેટલો અને આશરે 25 કિલોમીટર જેટલો પહોળો છે. આ નેશનલ પાર્કની અજાયબી એ કે તેની રચના સામાન્ય રણપ્રદેશ કરતાં અલગ પ્રકારની છે. અલગ એટલા માટે કે અહીં રેતીના નામે કશું જ નથી. છે તો બસ માત્ર સપાટ ઉજ્જડ અને વેરાન ક્ષારયુક્ત જમીન. આ મેદાની પ્રદેશ દરિયાની સપાટીથી 86 મીટર જેટલો નીચો છે. આખી દુનિયામાં સૌથી વધારે તાપમાન અહીં નોંધાયેલ છે. સન 1913 માં જુલાઈ મહિનામ...